In Nederland ontstaan regelmatig conflicten over de exacte ligging van een erfgrens. Zeker in oude wijken of buitengebieden is het niet altijd duidelijk waar de kadastrale grens ligt. Soms blijkt een schutting, heg of schuurtje al jarenlang op ‘verkeerde’ grond te staan. Maar wie kan dan nog aanspraak maken op dat stukje grond? En wat als die grond al jarenlang in gebruik is? Dan speelt het juridische concept van verjaring een belangrijke rol.
Wat is verjaring?
Verjaring betekent dat iemand na verloop van tijd eigenaar kan worden van een stuk grond dat eigenlijk van een ander is. Er zijn twee vormen:
- Verkrijgende verjaring (na 10 jaar): als iemand te goeder trouw denkt dat hij eigenaar is (bijvoorbeeld na een koop met onjuiste grenzen).
- Bevrijdende verjaring (na 20 jaar): als iemand een stuk grond onafgebroken en zichtbaar in bezit heeft gehad, zonder dat hij daar recht op had – dus ook als hij wist dat het officieel niet van hem was.
Na die 20 jaar kan de oorspronkelijke eigenaar in principe zijn rechten niet meer opeisen.
Houdt verjaring altijd stand?
Hoewel de wet vrij duidelijk is over de termijn van 20 jaar, blijkt in de praktijk dat een beroep op verjaring lang niet altijd automatisch standhoudt. De rechter toetst streng of er sprake was van ‘bezit’ in juridische zin, dat is méér dan alleen gebruik. De gebruiker moet het stuk grond ‘zich toe-eigenen’ alsof hij de eigenaar is. Denk aan het plaatsen van een hek, het maaien van het gras, of het bebouwen van het stukje grond.
Rol van het Kadaster
In de praktijk wordt vaak toch het Kadaster ingeschakeld wanneer er twijfel is over de erfgrens. Het Kadaster registreert de kadastrale grenzen, maar dit zijn géén juridische grenzen: ze geven slechts een aanduiding. Alleen een gerechtelijke uitspraak of onderlinge overeenkomst kan die grenzen definitief wijzigen.
Het Kadaster kan wél een grensreconstructie uitvoeren. Daarbij wordt de grens ingemeten op basis van de oorspronkelijke kadastrale gegevens. Zo'n reconstructie kan dienen als bewijs in een geschil, maar bepaalt niet op zichzelf wie het recht heeft op de grond.
Veelvoorkomende scenario’s
De volgende situaties leiden het vaakst tot geschillen:
1. Schuttingen op de ‘verkeerde’ plek
Twee buren ontdekken na jaren dat de schutting niet op de kadastrale grens staat. Eén van beiden wil het corrigeren, de ander beroept zich op verjaring.
2. Oude schuurtjes of aanbouwen
Een uitbouw of schuurtje blijkt deels op andermans grond te staan. Bij verkoop van het huis komt dit aan het licht via een kadastrale meting.
3. Verwaarloosde percelen
Iemand gebruikt al jaren een stukje grond van een buurman die het perceel niet meer onderhoudt. De gebruiker beroept zich op bezitsverjaring.
4. Erfgrens onduidelijk bij nieuwbouw of renovatie
Tijdens werkzaamheden wordt de erfgrens heroverwogen, wat tot verrassingen leidt.
Conclusie
Verjaring kan ertoe leiden dat iemand legaal eigenaar wordt van grond die oorspronkelijk niet van hem was. Maar het is geen automatische uitkomst. Bewijs van langdurig, zichtbaar bezit is cruciaal. Vaak wordt in zo’n situatie alsnog het Kadaster ingeschakeld om duidelijkheid te verschaffen, of wordt de gang naar de rechter gemaakt. Wie twijfelt over de erfgrens doet er dus goed aan om vroegtijdig informatie in te winnen, voordat de schutting scheef staat, of het vertrouwen tussen buren wankelt.
Laat bij twijfel een kadastrale grensreconstructie uitvoeren en leg afspraken met buren altijd schriftelijk vast. Voorkomen is beter dan procederen.
